Η εγκυμοσύνη είναι μια περίοδος συνεχούς αλλαγής, καθώς το έμβρυο αναπτύσσεται στη μήτρα της μητέρας του.
Εντούτοις, έχετε ποτέ αναλογισθεί ότι τα τρόφιμα που καταναλώνει η μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της μπορεί να επηρεάσουν την υγεία του παιδιού ακόμα και δεκαετίες αργότερα; Η κατανόηση της έννοιας του «διατροφικού προγραμματισμού» μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή από πολύ νωρίς.
Προγραμματισμός της υγείας πριν από τη γέννηση
Οι συνθήκες θρέψης που επικρατούν όταν το μωρό αναπτύσσεται στη μήτρα της μητέρας του και η διατροφή του κατά τη βρεφική ηλικία, επιδρά στην ανάπτυξη του ατόμου και τη μελλοντική του υγεία. Αυτό φαίνεται να αληθεύει, ιδιαίτερα σε κάποιες χρόνιες ασθένειες, όπως στις ασθένειες της καρδιάς και στον Σακχαρώδη Διαβήτη. Θεωρείται ότι υπάρχουν κρίσιμες περίοδοι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της βρεφικής ηλικίας, όπου λαμβάνει χώρα αυτός ο «θρεπτικός προγραμματισμός».
Έρευνα για τον θρεπτικό προγραμματισμό
Η έρευνα για το θρεπτικό προγραμματισμό (ή «η εμβρυϊκή προέλευση της νόσου», όπως καμιά φορά αποκαλείται) αναπτύσσεται ραγδαία. Συγκεκριμένα, μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε επιζώντες του λιμού που έγινε στη Δανία το 1944-1945 έδειξε ότι, όταν οι έγκυες γυναίκες εκτέθηκαν σε συνθήκες λιμού, τα παιδιά τους ήταν πιο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία, υπέρταση και καρδιαγγειακή νόσο.
Τα άτομα αυτά ακόμα παρακολουθούνται και συνεχώς ανακαλύπτονται ενδιαφέροντα ευρήματα. Για παράδειγμα, πρόσφατα αποδείχτηκε ότι αυτοί που εκτέθηκαν στον λιμό νωρίς, πριν τη γέννηση – κατά τη διάρκεια των 16 πρώτων εβδομάδων της κύησης-, προτιμούν να τρώνε λιπαρά τρόφιμα, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης υπερχοληστερολαιμίας, αν τα τρόφιμα αυτά είναι ιδιαίτερα πλούσια σε συγκεκριμένα κορεσμένα λιπαρά οξέα ή σε τρανς λιπαρά οξέα. Ακόμα, αυτοί οι άνθρωποι έτειναν να είναι λιγότερο δραστήριοι.
Είναι φανερό από αυτήν την έρευνα ότι αλλαγές στη διατροφή σε συγκεκριμένες περιόδους της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε πολύ διαφορετικές εκβάσεις για την υγεία του παιδιού. Πρόσφατα, δύο προγράμματα χορηγούμενα από την Ε.Ε., το EDEN (Έρευνα για τους προγεννητικούς και πρώιμους περιγεννητικούς παράγοντες, καθοριστικούς της ανάπτυξης και της υγείας του παιδιού) και το EARNEST (Πρόγραμμα Πρώιμου Θρεπτικού Προγραμματισμού) εξετάζουν λεπτομερώς όλα αυτά τα θέματα
Ποιες παράμετροι της ανάπτυξης και της υγείας επηρεάζονται από τον διατροφικό προγραμματισμό;
Πολλές παράμετροι της υγείας και της ευεξίας του νεογέννητου φαίνεται να επηρεάζονται από τη κατάσταση θρέψης της μητέρας, το βάρος της πριν από την εγκυμοσύνη και το βάρος που προσλαμβάνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Αυτό στη συνέχεια επηρεάζει το μέγεθος του νεογνού κατά τη γέννησης καθώς επίσης και αν το παιδί γεννιέται πρόωρα.
Είναι γνωστό, για παράδειγμα, από αρκετές πληθυσμιακές έρευνες ότι, το χαμηλό βάρος γέννησης του νεογνού σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου. Μια έρευνα από το πρόγραμμα EARNEST διαπίστωσε ότι μια υγιεινή διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η οποία περιλαμβάνει κάποιες καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων (π.χ. λιπαρά ψάρια, όπως σολομός, ρέγγα και σκουμπρί) μπορεί να προσφέρει προστασία από τα χρόνια νοσήματα, όπως το άσθμα, πιθανώς εξαιτίας της ευεργετικής επίδρασης που ασκεί στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η αυξημένη πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ωφελεί την ανάπτυξη του μωρού πριν τη γέννα και επίσης μειώνει τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού, αν και στις έρευνες αυτές δεν είχε ληφθεί υπόψη ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) της μητέρας. Το πρόγραμμα EDEN εξέτασε με λεπτομέρεια το είδος του λίπους που καταναλώνει μια γυναίκα, ακριβώς πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς και την ανάπτυξη του αγέννητου παιδιού. Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι σε υπέρβαρες γυναίκες, μια υψηλότερη πρόσληψη ω-3 λιπαρών προ-εγκυμοσύνης (σε σχέση με την ολική πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών) σχετίζεται με βελτιωμένη (πλησιέστερα στο φυσιολογικό) εμβρυϊκή ανάπτυξη.3
Μετά τη γέννηση
Η υγεία στην ενηλικίωση μπορεί επίσης να καθοριστεί σε κάποιον βαθμό από τη διατροφή κατά τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας. Ο θηλασμός είναι ιδανικός για το μωρό, γεγονός που οφείλεται σε μία σειρά ψυχολογικών και φυσιολογικών αιτιών.
Έρευνες βρήκαν ότι παιδιά που έχουν θηλάσει είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, και ότι 5-7 μήνες θηλασμού φαίνεται ότι προσφέρουν το πιο ευεργετικό αποτέλεσμα.5 Αυτό βρίσκεται σε συμφωνία με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που υποστηρίζει τον αποκλειστικό θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής.6 Είναι φανερό ότι απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί ποια θα μπορούσε να είναι η ιδανική δίαιτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της βρεφικής ηλικίας ∙ ωστόσο, προς το παρόν, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι μια ισορροπημένη διατροφή και ένα υγιές βάρος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθορίζει πολλούς από τους παράγοντες της καλής υγείας στη βρεφική ηλικία και στη μετέπειτα ζωή.
Αναφορές
Barker DJ. (1997) Fetal nutrition and cardiovascular disease in later life. Br Med Bull 53:96–108
Lussana F, Painter RC, Ocke MC, Buller HR, Bossuyt PM, Roseboom TJ. (2008) Prenatal exposure to the Dutch Famine is associated with a preference for fatty foods and a more atherogenic lipid profile. Am J Clin Nutr 88:1648-1652
Drouillet P et al. (2008) Maternal fatty acid intake and fetal growth: evidence for an association in overweight women. The ‘EDEN mother-child’ cohort (study of pre-and early postnatal determinants of the child’s development and health). Br J Nutr 101:583-591
Olsen SF, Østerdal ML, Salvig JD, Mortensen LM, Rytter D, Secher NJ, Henriksen TB. (2008) Fish oil intake compared with olive oil intake in late pregnancy and asthma in the offspring: 16 y of registry-based follow-up from a randomized controlled trial Am J Clin Nutr 88:167-175
O’Tierney PF, Barker DJ, Osmond C, Kajantie E, Eriksson JG. (2009) Duration of breast-feeding and adiposity in adult life. J Nutr 139(2):422S-5S
WHO (2001) The optimal duration of exclusive breastfeeding – a systematic review. Διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://whqlibdoc.who.int/hq/2001/WHO_NHD_01.08.pdf
Πηγή: The European Food Information Council