Σύμφωνα με το Consumers Reports, θυμηθείτε τί είχαμε πει εδώ:
Συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων συστατικών: Πόσο;

Το νεότερο ενημερωτικό υλικό σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής από τον ιστότοπο του European Food Information Council ( EuFIC ) :

Στην αγορά υπάρχουν αναρίθμητα συμπληρώματα διατροφής, αλλά για ποιον ενδείκνυνται τελικά; Είναι ωφέλιμα, αναποτελεσματικά ή μήπως ακόμα και βλαβερά; Στο παρόν άρθρο διερευνώνται οι γενικές συστάσεις για τη λήψη των συμπληρωμάτων διατροφής.

Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής?

Το σκεπτικό για τα συμπληρώματα διατροφής είναι να παρέχουν θρεπτικά συστατικά, τα οποία μπορεί να μην προσλαμβάνονται σε επαρκείς ποσότητες. Τα διατροφικά συμπληρώματα μπορεί να είναι βιταμίνες, ανόργανα συστατικά, αμινοξέα, λιπαρά οξέα ή και άλλες ουσίες, και υπάρχουν σε μορφή χαπιών, δισκίων, κάψουλας, υγρών κά.
Τα συμπληρώματα είναι διαθέσιμα σε ένα εύρος δόσεων και σε διαφορετικούς συνδυασμούς. Όμως, για τη λειτουργία του οργανισμού μας απαιτείται μόνο μια συγκεκριμένη ποσότητα από κάθε θρεπτικό συστατικό, ενώ η λήψη μεγαλύτερων ποσοτήτων δεν είναι απαραιτήτως καλύτερη. Μερικές ουσίες σε υψηλές δοσολογίες μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες και να είναι επιβλαβείς.
Για τη διασφάλιση, λοιπόν, της υγείας των καταναλωτών, τα συμπληρώματα μπορούν να πωλούνται νόμιμα μόνο με μια κατάλληλη σύσταση για ημερήσια δοσολογία και μια προειδοποίηση να μην ξεπερνιέται η δόση αυτή.

Η χρήση των συμπληρωμάτων στην Ευρώπη ποικίλει. Για παράδειγμα, είναι συχνή στη Γερμανία και τη Δανία (στο 43% και 59% των ενηλίκων, αντιστοίχως), αλλά λιγότερο συχνή στην Ιρλανδία και την Ισπανία (23% και 9%, αντιστοίχως).
Οι γυναίκες χρησιμοποιούν συμπληρώματα περισσότερο από τους άνδρες.

Ποιος χρειάζεται τα συμπληρώματα διατροφής;

Τα συμπληρώματα δεν είναι υποκατάστατα μιας ισορροπημένης υγιεινής δίαιτας. Μία δίαιτα που περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, επαρκής πρωτεΐνη και υγιεινά λιπαρά θα πρέπει φυσιολογικά να παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για μια καλή υγεία.
Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες συμφωνούν ότι τα μηνύματα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό θα πρέπει να εστιάζουν σε συστάσεις με βάση τα τρόφιμα.
Τα συμπληρώματα δεν έχουν θέση σε αυτές τις συστάσεις, αλλά υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού ή άτομα που μπορεί να χρειάζονται συμβουλές σχετικά με τα συμπληρώματα, ακόμα και όταν καταναλώνουν μια υγιεινή ισορροπημένη δίαιτα, όπως οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ή άτομα υπό συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή.

Εξαιτίας εν μέρει του σύγχρονου τρόπου ζωής, δεν καταφέρνουν όλοι να καταναλώνουν μια υγιεινή δίαιτα. Διατροφικές έρευνες στην Ευρώπη έχουν υποδείξει μια υποβέλτιστη πρόσληψη σε αρκετά μικροθρεπτικά συστατικά.
Το χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόγραμμα EURRECA βρήκε ανεπαρκής πρόσληψη για τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη D, το φυλλικό οξύ, το ασβέστιο, το σελήνιο και το ιώδιο.
Μια πρόσφατη σύγκριση εθνικών μελετών έδειξε ευρεία ανησυχία για τις προσλήψεις της βιταμίνης D, ενώ συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες είναι πιο πιθανό να έχουν χαμηλές προσλήψεις ανόργανων συστατικών.
Για παράδειγμα, υπάρχει ανησυχία για την πρόσληψη σιδήρου στις έφηβες στη Δανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, τη Γερμανία και το ΗΒ.
Η υποβαθμισμένη θρεπτική κατάσταση σε σχέση με τον σίδηρο στις γυναίκες αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για τη γέννηση βρεφών με χαμηλό βάρος, ανεπάρκεια σιδήρου και καθυστερημένη γνωσιακή ανάπτυξη.
Η θρεπτική κατάσταση ως προς το φυλλικό οξύ είναι επίσης καίριας σημασίας για τις γυναίκες που μπορεί να μείνουν έγκυες. Για αυτές συστήνεται να λαμβάνουν φυλλικό οξύ πριν τη σύλληψη και να συνεχίζουν τη λήψη για τις πρώτες 12 εβδομάδες της κύησης.
Μια επαρκής θρεπτική κατάσταση σε φυλλικό οξύ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο γέννησης βρέφους με ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα, όπως η δισχιδής ράχη. Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι 50-70% των Ευρωπαίων έχουν υποβαθμισμένη θρεπτική κατάσταση σε σχέση με τη βιταμίνη D.
Καθώς η θρεπτική κατάσταση σε βιταμίνη D εξαρτάται όχι μόνο από τη διατροφική πρόσληψη αλλά και από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, μπορεί η συμβουλή για τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στις βόρειες χώρες της Ευρώπης. Σε κάποιες από αυτές (συμπεριλαμβανομένων του ΗΒ, της Ιρλανδίας, των Κάτω Χωρών και της Σουηδίας) υπάρχουν ήδη σχετικές συστάσεις για συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, αν και είναι αναγκαία περισσότερη έρευνα.

Άλλες συχνές θεωρήσεις σχετικά με κάποιες ιδιαίτερες ομάδες πληθυσμού και τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής παρουσιάζονται στον Πίνακα 1, αν και ο ορισμός των ομάδων που θεωρούνται σε κίνδυνο διαφέρει μεταξύ των χωρών.

Πίνακας 1: Παραδείγματα ομάδων πληθυσμού που απαιτούν ειδικές συμβουλές για τα συμπληρώματα

Ομάδα πληθυσμού	Θρεπτικά συστατικά
Άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών	Βιταμίνη D, Vitamin B12, φυλλικό οξύΟι σωματικά αδύναμοι ηλικιωμένοι μπορεί να επωφεληθούν από ένα χαμηλής δοσολογίας πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα.
Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας	Φυλλικό οξύ και βιταμίνη D, ίσως σίδηρο
Παιδιά κάτω των 5 ετών	Βιταμίνη A, Βιταμίνη C, Βιταμίνη D, αν και παιδιά με καλή όρεξη που καταναλώνουν μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων μπορεί να μην τα χρειάζονται
Θηλάζουσες	Βιταμίνη D
Άτομα που καλύπτουν το δέρμα τους, έχουν σκουρόχρωμη επιδερμίδα ή είναι κλεισμένα στο σπίτι	Βιταμίνη D
Φυτοφάγοι	Βιταμίνη B12, Βιταμίνη D2

Ιδιαίτεροι κίνδυνοι για συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού

Παρά το ρόλο που μπορεί να έχουν τα συμπληρώματα διατροφής στην υγεία μερικών ατόμων, δεν είναι όλα χρήσιμα για όλους. Στην πραγματικότητα, για κάποια άτομα δεν συστήνεται η λήψη συγκεκριμένων συμπληρωμάτων, ειδικά σε υψηλές δοσολογίες. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι τα πολυβιταμινούχα σκευάσματα μπορεί να συμβάλλουν σε αυξημένο κίνδυνο υπερβολικής πρόσληψης κάποιων θρεπτικών συστατικών, και έχει προταθεί ότι θα πρέπει να σχεδιάζονται λαμβάνοντας περισσότερο υπόψη τις προσλήψεις των μικροθρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα. Τα άτομα θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο να διαβάζουν την ετικέτα και να βεβαιώνονται ότι το εκάστοτε συμπλήρωμα είναι κατάλληλο για αυτά. Για τις έγκυες, για παράδειγμα, τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη Α (ρετινόλη), συμπεριλαμβανομένων των ιχθυελαίων, μπορεί να είναι επιβλαβή και να προκαλέσουν ανωμαλίες στη γέννηση, εάν η συνιστώμενη δόση ξεπεραστεί κατά πολύ ή εάν ξεπερνιέται για μια μεγάλη χρονική περίοδο.

Οι μελέτες τονίζουν, επίσης, ότι οι καπνιστές θα πρέπει να είναι προσεκτικοί με μερικά συμπληρώματα, συγκεκριμένα σε σχέση με τις μεγάλες δόσεις του β-καροτενίου. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), έχοντας λάβει υπόψη τα δεδομένα στον τομέα, κατέληξε ότι η έκθεση σε λιγότερο από 15 mg/ημέρα β-καροτενίου είναι ασφαλής στο γενικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των καπνιστών.

Συμπέρασμα

Για μερικές ομάδες πληθυσμού συστήνεται η λήψη συγκεκριμένων συμπληρωμάτων.
Το γενικό μήνυμα όμως είναι: ακολουθείστε μια υγιεινή, ισορροπημένη δίαιτα, διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες στα συμπληρώματα και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα και αποφεύγετε τη λήψη πολλαπλών δόσεων που ξεπερνούν τη Συνιστώμενες Διαιτητικές Παροχές (RDAs).
Σε περιπτώσεις αμφιβολίας, αναζητείστε τη συμβουλή ενός διαιτολόγου ή ιατρού πριν διαλέξετε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής.

Αναφορές

European Commission, Food supplements section http://ec.europa.eu/food/food/labellingnutrition/supplements/

Η ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού προγράμματος EURRECA: www.eurreca.org

Mensink GB, Fletcher R, Gurinovic M, et al. (2012). Mapping low intake of micronutrients across Europe. British Journal of Nutrition 14:1-19.

Beitz R, Mensink GB, Rams S, et al. (2004). Vitamin- und Mineralstoffsupplementierung in Deutschland (Use of vitamin and mineral supplements in Germany). Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz 47:1057–1065.

Tetens I, Biltoft-Jensen A, Spagner C, et al. (2011). Intake of micronutrients among Danish adult users and non-users of dietary supplements. Food & Nutrition Research 55:7153.

Kiely M (2001). North/South Ireland Food Consumption Survey. Summary Report on Food and Nutrient Intakes, Anthropometry, Attitudinal Data & Physical Activity Patterns. Irish Universities Nutrition Alliance.

Rovira MA, Grau M, Castañer O, et al. (2013). Dietary supplement use and health-related behaviors in a Mediterranean population. Journal of Nutrition Education and Behavior 45(5):386-391.

Αναλύσεις από το EUFIC (2009). Κατευθυντήριες γραμμές διατροφής με βάση τα τρόφιμα στην Ευρώπη.

Troesch B (2012). Dietary surveys indicate vitamin intakes below recommendations are common in representative Western countries. British Journal of Nutrition 108(4):692-8.

Radlowski EC & Johnson RW (2013). Perinatal iron deficiency and neurocognitive development. Frontiers in Human Neuroscience 7:585.

Ovesen L, Andersen R & Jakobsen J (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular reference to European countries. Proceedings of the Nutrition Society 62(4):813-821.

Pérez-López FR, Brincat M, Erel CT, et al. (2012). EMAS position statement: Vitamin D and postmenopausal Health. Maturitas 71:83-88.

EFSA (2012). Statement on the safety of β-carotene use in heavy smokers. EFSA Journal 10(12):2953.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC) είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που παρέχει πληροφορίες βασισμένες σε επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια & την ποιότητα τροφίμων και την υγεία & τη διατροφή στα μέσα ενημέρωσης, τους επαγγελματίες υγείας και διατροφής, τους εκπαιδευτικούς και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να καταλάβουν οι καταναλωτές.