αναδημοσίευση από το ενημερωτικό υλικό για τους καταναλωτές του ΕΦΕΤ

1.Τι είναι το ημικαρβαζίδιο;
Το ημικαρβαζίδιο (semicarbazide, SEM) ανήκει σε μία οικογένεια χημικών ενώσεων, τις υδραζίνες (hydrazines), η οποία φαίνεται ότι προκαλεί καρκίνο σε πειραματόζωα. Παρότι δεν έχει ολοκληρω-θεί η τοξικολογική μελέτη του ημακαρβαζίδιου, είναι πιθανό να προκαλεί βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων (DNA).

2.Που μπορεί να βρεθεί το ημικαρβαζίδιο;
Πρόσφατα το ημικαρβαζίδιο ανιχνεύθηκε στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, που κατά την παρασκευή τους χρησιμοποιείται το αζωδικαρβοαμίδιο (azodicarbonamide, ADC). Το αζωδι-καρβοαμίδιο έχει χρησιμοποιηθεί για περισσότερο από 20 χρόνια για τη δημιουργία του εσωτερι-κού πλαστικού πώματος στα καπάκια γυάλινων περιεκτών. Το ημικαρβαζίδιο έχει επίσης ανιχνευ-θεί σε τρόφιμα που είναι συσκευασμένα σε γυάλινους περιέκτες, οι οποίοι έχουν σφραγισθεί με τα παραπάνω καπάκια.

3.Τι είναι το αζωδικαρβοαμίδιο (azodicarbonamide, ADC);
Το αζωδικαρβοαμίδιο έχει εγκριθεί στην ΕΕ ως “ουσία η οποία ενσωματώνεται στα πλαστικά προ-κειμένου να επιτευχθεί συγκεκριμένη τεχνική επίδραση στο τελικό προϊόν”. Έχει εγκριθεί για χρή-ση ως διογκωτικό μέσο των πλαστικών υλικών που προορίζονται να είναι σε επαφή με τρόφιμα. Τα διογκωτικά μέσα προστίθενται στα πολυμερή κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας τους, ώστε να δημιουργούν μικρά μόρια αέρα σε όλο το πλαστικό. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη για να επι-τευχθεί η σφράγιση της συσκευασίας, δηλαδή ο αποτελεσματικός πωματισμός στα μεταλλικά καπάκια των γυάλινων περιεκτών, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα τρόφιμα δεν μολύνονται από σκό-νη, έντομα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες και ότι είναι μικροβιολογικά ασφαλή.

4.Είναι απαραίτητα τα πλαστικά πώματα;
Τα πώματα χρησιμοποιούνται για να διασφαλίζεται η αεροστεγής εφαρμογή των μεταλλικών κα-πακιών στους γυάλινους περιέκτες. Τα πώματα αυτά προστατεύουν το τρόφιμο που είναι στον πε-ριέκτη από μικροβιακή μόλυνση, σκόνη, έντομα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες, εξασφαλίζοντας ποιότητα και ασφαλή διατήρηση του τροφίμου μέχρι να ανοίξει η συσκευασία.

5.Σε ποια τρόφιμα έχει εντοπισθεί το ημικαρβαζίδιο;
Η παρουσία ημικαρβαζίδιου δεν συνδυάζεται με ένα συγκεκριμένο είδος τροφίμου αλλά με το είδος της συσκευασίας. Τα μεταλλικά καπάκια που περιέχουν εσωτερικά πλαστικό πώμα χρησιμοποιούνται σε πολλά τρόφιμα τα οποία συσκευάζονται σε γυάλινους περιέκτες όπως χυμοί φρούτων, μαρμελάδες, μέλι, παιδικές τροφές, τουρσιά, μαγιονέζα, μουστάρδα, σάλτσες κ.α.

6.Πόσο ημικαρβαζίδιο έχει ανιχνευθεί στα τρόφιμα;
Στα παραπάνω τρόφιμα τα επίπεδα του ημικαρβαζίδιου κυμαίνονται από μη ανιχνεύσιμα έως 25 ppb (parts per billion). Η υψηλότερη συγκέντρωση ημικαρβαζίδιου έχει αναφερθεί στις βρεφικές τροφές και πιθανά οφείλεται στη μεγαλύτερη αναλογία μεταξύ επιφάνειας πώματος και μάζας τρο-φίμου, δεδομένου ότι τα τρόφιμα αυτά είναι σε μικρές συσκευασίες. Αν θεωρήσουμε ότι ένα νήπιο 6 μηνών έχει βάρος 7,5 kg και ότι λαμβάνει τη μέγιστη περιεκτικότητα ημικαρβαζίδιου που έχει α-ναφερθεί, δηλαδή 25 ppb, τότε η πρόσληψη ημικαρβαζίδιου υπολογίζεται ότι είναι περίπου 2.3 μg/kg βάρους σώματος/ημέρα.
Για τον παραπάνω υπολογισμό έχουν υποθετικά υιοθετηθεί δύο αποδοχές:
(α) ότι χρησιμοποιούνται στη διατροφή των βρεφών και νηπίων αποκλειστικά εμπορι-κές τροφές συσκευασμένες σε γυάλινους περιέκτες και
(β) ότι όλα τα τρόφιμα που καταναλώνονται περιέχουν το υψηλότερο επίπεδο ημικαρβαζίδιου.

7.Eίναι το ημικαρβαζίδιο μία νέα ουσία;
Το ημικαρβαζίδιο είναι μία ουσία ήδη γνωστή στους χημικούς. Το αζωδικαρβοαμίδιο, από το οποίο προκύπτει το ημικαρβαζίδιο, έχει εγκριθεί στην ΕΕ ως διογκωτικό μέσο των πλαστικών για δεκαετίες. Όμως, η ανίχνευση του ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα και στα υλικά συσκευασίας αποτελεί ένα νέο δεδομένο και οφείλεται στην πρόοδο της επιστήμης και στη βελτίωση των εργαστηριακών αναλυτικών μεθόδων.

8.Ποια δεδομένα υπάρχουν μέχρι σήμερα για το ημικαρβαζίδιο;
Αρχικά είχε διατυπωθεί η άποψη ότι η παρουσία ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα ανιχνεύεται ως πα-ραπροϊόν της εργαστηριακής μεθόδου ανάλυσης.
Πρόσφατα πειραματικά αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι, το ημικαρβαζίδιο δημιουργείται κατά την θερμική επεξεργασία του διογκωτικού μέσου αζωδικαρβοαμίδιου (το οποίο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία εσωτερικών πωμάτων στα καπάκια των γυάλινων περιεκτών) και ότι μεταναστεύει από το πώμα στο τρόφιμο, δηλαδή η παρουσία του δεν είναι παραπροϊόν της αναλυτικής μεθόδου. Τα μέχρι σήμερα πειραματικά αποτελέσματα δείχνουν ότι το ημικαρβαζίδιο έχει ασθενή καρκινογό-νο και γενοτοξική δράση (δηλαδή μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων) Τα αποτελέσματα αυτά, όμως, δεν είναι αρκετά για να οδηγήσουν σε οριστικό συμπέρασμα για το αν και σε ποιο βαθμό το ημικαρβαζίδιο αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία (πρόκληση καρκίνου). Οι ποσότητες ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα είναι πολύ χαμηλές και θα πρέ-πει να προσδιορισθεί ο βαθμός της ανθρώπινης έκθεσης στο ημικαρβαζίδιο μέσω της διατροφής καθώς και τα πιθανά in vivo αποτελέσματα. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν τοξικολογικές και κινητικές μελέτες ώστε να διευκρινισθεί αν το ημικαρβαζίδιο φτάνει στους ιστούς και, στην περίπτωση αυτή, να μελετηθεί η γενοτοξική δράση του ημικαρβαζίδιου στους ιστούς αυτούς.

9.Αποτελεί το ημικαρβαζίδιο κίνδυνο για τους καταναλωτές;
Οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι ο κίνδυνος για τους ενήλικες και για τα νήπια, εάν υπάρ-χει, είναι πολύ μικρός. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα ώστε να πραγματοποιηθεί μία ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη εκτίμηση της επικινδυνότητας (risk as-sessment) του ημικαρβαζίδιου. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τα μέχρι τώρα στοιχεία, καθώς και την πιθανή υψηλότερη έκθεση των νηπίων στην ουσία αυτή, οι εμπειρογνώμονες συμβουλεύουν ότι για προληπτικούς λόγους θα πρέπει να μειωθεί η παρουσία ημικαρβαζίδιου στις βρεφικές τρο-φές.

10.Είναι ασφαλείς οι βρεφικές τροφές που συσκευάζονται σε γυάλινα δοχεία;
Οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι, οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των νηπίων, δεν είναι απαραίτητο να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες λόγω της πιθανής παρουσίας ημικαρβαζίδιου σε ορισμένα τρόφιμα. Οι βρεφικές τροφές που συσκευάζονται σε γυάλινους περιέκτες αποτελούν προϊόντα ευρείας κατανάλωσης λόγω της ευκολίας στη χρήση, της ποιότητας και της διατροφικής ασφάλειας που παρέχουν. Κυρίως όμως, παρέχουν υψηλή προστασία από μικροβιολογικούς κινδύνους. Λόγω της έλλειψης επιστημονικών δεδομένων, οι εμπειρογνώμονες κατέληξαν ότι προληπτικά θα πρέπει να μειωθεί η έκθεση στο ημικαρβαζίδιο παράλληλα με την τεχνολογική πρόοδο. Σχετικά με τις βρεφικές τροφές, οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι δεν είναι απαραίτητο να ληφθούν άμεσα μέτρα. Στην περίπτωση που χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές τεχνολογίες συσκευασίας, για τη μείωση ή την εξάλειψη του ημικαρβαζίδιου, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται υψηλή προστασία από μικροβιολογικούς κινδύνους στο τρόφιμο.

11.Τι μέτρα πρέπει να ληφθούν για τη διαχείριση του κινδύνου που συνδέεται με το ημικαρβαζίδιο;
Σήμερα πραγματοποιείται έρευνα για τη διευκρίνιση της προέλευσης του ημικαρβαζίδιου στα τρό-φιμα, των επίπεδων πρόσληψης και έκθεσης του ανθρώπου στο ημικαρβαζίδιο μέσω της διατρο-φής καθώς και τοξικολογικές μελέτες. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) συνιστά τη δημιουργία ενός προγράμματος δρά-σης για τη μείωση της παρουσίας ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα, το οποίο θα συμπεριλαμ-βάνει την εύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη συσκευασία των τροφίμων και το πρόγραμ-μα παρακολούθησης του επιπέδου ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα. Από την πλευρά της βιομη-χανίας γίνονται προσπάθειες να μειωθεί και, αν είναι δυνατόν, να αποφευχθεί η χρήση ημικαρβα-ζίδιου από τη συσκευασία των τροφίμων με πρώτο στόχο τις βρεφικές τροφές.Ορισμένοι Ευρωπαϊκοί φορείς ομόλογοι του ΕΦΕΤ, συμβουλεύον τους γονείς να μειώσουν, κατά το δυνατόν, την κατανάλωση έτοιμων παιδικών τροφών, συσκευασμένων σε γυάλινους περιέκτες και να προτιμούν την παρασκευή κατάλληλων γευμάτων στο σπίτι για τα βρέφη και τα νήπια.

Πηγή:

Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων
http://www.efet.gr/