Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο του Πανελλήνιος Σύλλογος Διαιτολόγων-Διατροφολόγων
Η τεχνολογία βρίσκεται πλέον πολύ έντονα στην καθημερινότητα των ανθρώπων ανεξαρτήτως ηλικίας. Τηλεοράσεις, υπολογιστές, smartphone, tablet, καταναλώνουν ένα σημαντικό μέρος του χρόνου μας, στη διάρκεια της ημέρας. Η αυξημένη χρήση τους από άτομα μικρής ηλικίας, παιδιά και εφήβους, γέννησε την ανάγκη να μελετηθεί η επίδραση που μπορεί να έχει ο χρόνος μπροστά στην οθόνη (screen time) στη διατροφική συμπεριφορά αυτών των ηλικιών.
Οι μελέτες έδειξαν θετική συσχέτιση μεταξύ του χρόνου μπροστά στην οθόνη και του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), καθώς επίσης και με την πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας. Μάλιστα, παιδιά και έφηβοι με Η/Υ στο σπίτι και σύνδεση στο διαδίκτυο έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες αύξησης του ΔΜΣ1.
Επιπλέον, μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων έχει συσχετισθεί με την υπερβολική χρήση αυτών των μέσων, όπως ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, κακή φυσική κατάσταση, κάπνισμα2, υψηλά επίπεδα χοληστερίνης3. Παράλληλα, είναι πιθανόν ο χρόνος μπροστά στον υπολογιστή να αντικαθιστά το χρόνο που θα αφιερωνόταν σε φυσική δραστηριότητα4. Κατά συνέπεια η χρήση του υπολογιστή μπορεί να ωθεί ταυτόχρονα και στη λαιμαργία αλλά και στη νωθρότητα5.
Εξαιτίας της έντονης χρήσης αυτών των μέσων συχνά αλλάζουν οι παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες. Το γεύμα είναι πιθανό, αντί για το τραπέζι, να γίνεται μπρο
στά στην τηλεόραση ή τον Η/Υ. Επίσης, πολύ συχνά, στη διάρκεια του φαγητού, μπορεί τα παιδιά να ασχολούνται ταυτόχρονα με το κινητό, το tablet, ένα βιντεοπαιχνίδι, με αποτέλεσμα το γεύμα να γίνεται ταυτόχρονα με ένα πλήθος άλλων δραστηριοτήτων. Έχει, λοιπόν, διατυπωθεί η πιθανότητα ο χρήστης του Η/Υ στη διάρκεια του γεύματος, να μη θυμάται το γεύμα του και κατά συνέπεια να αισθάνεται λιγότερο χορτάτος μόλις αυτό τελειώσει. Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις που οι ίδιοι οι γονείς παρέχουν τρόφιμα-σνακ, τα οποία οι ίδιοι έχουν συνδυάσει με το χρόνο που περνάνε μπροστά στην οθόνη.
Ο χρόνος που καταναλώνεται μπροστά στην οθόνη έχει φανεί ότι μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρεξης2, αύξηση της επιθυμίας για γρήγορο και πρόχειρο φαγητό2, αύξηση της κατανάλωσης ποτών/ροφημάτων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη (πχ αναψυκτικά)9, αύξηση κατανάλωσης σνακ πλούσιων σε ζάχαρη και λιπαρά25, μειωμένη κατανάλωση φρούτων9 και λαχανικών. Σε μια τέτοια περίπτωση η διατροφή είναι φτωχή ποιοτικά καθώς στερείται πλήθος θρεπτικών συστατικών. Παράλληλα, οι «εθισμένοι» στον Η/Υ και το διαδίκτυο είναι πιθανόν να παραλείπουν γεύματα καθώς επίσης να έχουν διαταραχές ύπνου2.
Τέλος παιδιά και έφηβοι φαίνεται να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή ως το κύριο μέσο αναζήτησης συνταγών και διατροφικών πληροφοριών για συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων10. Αυτό παρότι μπορεί να είναι ωφέλιμο, κρύβει κινδύνους αν δεν προέρχεται από έγκυρες και αξιόπιστες πηγές.
Ωστόσο δε μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι έχουν αναφερθεί και κάποιες θετικές συνέπειες από τη χρήση του υπολογιστή αναφορικά με τις διατροφικές συνήθειες.
Πρώτα απ’ όλα φαίνεται πως σύγχρονα προγράμματα διατροφικών παρεμβάσεων και αλλαγής διατροφικής συμπεριφοράς έχουν μεγάλη ανταπόκριση και αισιόδοξα αποτελέσματα ακόμα και σε αυτές τις ηλικίες11. Επιπλέον διαδραστικά μέσα, όπως βίντεο, παρουσιάσεις είναι πιθανόν να βελτιώνουν τις διατροφικές συνήθειες παιδιών και εφήβων, σε σύγκριση με ένα παραδοσιακό τρόπο ενημέρωσης.13 Επιπλέον συγκεκριμένοι τύποι βιντεοπαιχνιδιών φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσματα14. Συγκεκριμένα βρέθηκε να αυξάνουν την ενεργειακή δαπάνη14,15.
Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να ορίσουμε ένα συγκεκριμένο επιτρεπτό χρονικό διάστημα μπροστά στον υπολογιστή. Οι συστάσεις αναφέρουν όχι περισσότερο από 2 ώρες ημερησίως συνολικά μπροστά σε μια οθόνη. Επίσης, ελέγχουμε τη χρήση που γίνεται στον υπολογιστή. Αποφεύγουμε να συνδέσουμε υπολογιστή στο δωμάτιο του παιδιού, αλλά να υπάρχει σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού. Αν χρειαστεί κάποιο σνακ προσέχουμε αυτό να είναι υψηλής θρεπτικής αξίας και χαμηλών θερμίδων.
Επίσης ενημερώνουμε και συζητάμε διαρκώς για την αξία της σωστής διατροφής και της άσκησης και για τα οφέλη που έχουν σε σώμα και υγεία2. Ταυτόχρονα προωθούμε το παιδί να ασχοληθεί με ΦΔ ή ακόμα καλύτερα βρίσκουμε κοινές δραστηριότητες για όλη την οικογένεια15. Δεν ξεχνάμε ότι οι γονείς αποτελούν το βασικότερο παράδειγμα συμπεριφοράς. Οφείλουμε λοιπόν να κάνουμε σωστές επιλογές και να προωθούμε ένα υγιεινό και ισορροπημένο τρόπο διατροφής.
Συμπερασματικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι πρέπει να γίνεται ορθολογική χρήση και όχι κατάχρηση του υπολογιστή με σαφή οριοθέτηση του χρόνου που αφιερώνεται μπροστά στην οθόνη. Παράλληλα είναι χρήσιμο να υπάρχει συνεχής ενημέρωση για τα οφέλη της σωστής και υγιεινής διατροφής και υιοθέτηση μιας σωστής διατροφικής συμπεριφοράς2. Τέλος θα πρέπει να γίνεται μια είδους διάκριση σε ενεργητικό ή παθητικό χρόνο μπροστά στην οθόνη, ώστε να μπορούμε να διαπιστώσουμε την επίδραση που μπορεί να έχει στο ΣΒ και το ΔΜΣ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Hanna-Reetta Lajunen 1, Anna Keski-Rahkonen†1,2,3, Lea Pulkkinen†4, Richard J Rose†1,5, Aila Rissanen†2 and Jaakko Kaprio. Are computer and cell phone use associated with body mass index and overweight? A population study among twin adolescents. BMC Public Health 2007, 7:24
2. Yeonsoo Kim, Jin Young Park, Sung Byuk Kim, In-Kyung Jung, Yun Sook Lim and Jung-Hyun Kim. The effects of Internet addiction on the lifestyle and dietary behavior of Korean Adolescents. Nutrition Research and Practice (Nutr Res Pract) 2010;4(1):51-57
3. Hancox R.J., Milne B.J., Poulton R. (2004). Association between child and adolescent television viewing and adult health: a longitudinal birth cohort study. Lancet, 364: 257-262.
4. Robinson TN: Television viewing and childhood obesity. Pediatr Clin North Am 2001, 48:1017–1025.
5. AndrewM Prentice, Susan AJebb. Obesity in Britain: gluttony or sloth? BMF 1995o311:437-9
6. Oldham-Cooper RE1, Hardman CA, Nicoll CE, Rogers PJ, Brunstrom JM. Playing a computer game during lunch affects fullness, memory for lunch, and later snack intake. Am J Clin Nutr. 2011 Feb;93(2):308-13. doi: 10.3945/ajcn.110.004580. Epub 2010 Dec 8.
7. Mekdes K Gebremariam, Ingunn H Bergh, Lene F Andersen, Yngvar Ommundsen, Torunn H Totland, Mona Bjelland, May Grydeland and Nanna Lien. Are screen-based sedentary behaviors longitudinally associated with dietary behaviors and leisure-time physical activity in the transition into adolescence?. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2013, 10:9
8. Taveras EM, Sandora TJ, Shih MC, Ross-Degnan D, Goldmann DA, Gillman MW. The association of television and video viewing with fast food intake by preschool-age children. Obesity (Silver Spring). 2006 Nov;14(11):2034-41.
9. Alba M. Santaliestra-Pasías, BSc; Theodora Mouratidou, PhD; Vera Verbestel, BSc; Inge Huybrechts, PhD; Frederic Gottrand, MD, PhD; Cinzia Le Donne, MS; Magdalena Cuenca-García, BSc; Ligia E. Díaz, PhD; Anthony Kafatos, MD, PhD; Yannis Manios, PhD; Dénes Molnar, MD, PhD, DSc; Michael Sjöström, MD, PhD; Kurt Widhalm, MD; Ilse De Bourdeaudhuij, PhD; Luis A. Moreno, MD, PhD; for the Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence Cross-sectional Study Group. Food Consumption and Screen-Based Sedentary Behaviors in European AdolescentsThe HELENA Study. Arch Pediatr Adolesc Med. 2012;166(11):1010-1020.
10. Lenhart A, Madden M, Hitlin P: Teens and Technology: Youth are leading the transition to a fully wired and mobile nation. Washington, DC, Pew Internet and American Life Project, 2005.
11. Johannes Brug, Anke Oenema, and Marci Campbell. Past, present, and future of computer-tailored nutrition education. Am J Clin Nutr 2003;77(suppl):1028S–34S.
12. Blair Irvine, Dennis V. Ary, Dean A. Grove and Lynn Gilfillan-Morton. The effectiveness of an interactive multimedia program to influence eating habits. Health Education Research Vol.19 no.3, Pages 290-305
13. Xuewen Wang, MSEd; Arlette C. Perry, PhD. Metabolic and Physiologic Responses to Video Game Play in 7- to 10-Year-Old Boys. (REPRINTED) ARCH PEDIATR ADOLESC MED/VOL 160, APR 2006
14. Segal KR, Dietz WH: Physiologic responses to playing a video game. American Journal of Diseases of Children 1991; 145:1034-36.
- Bonnie A. Spear, Sarah E. Barlow, Chris Ervin, David S. Ludwig, Brian E. Saelens, Karen E. Schetzina and Elsie M. Taveras. Recommendations for Treatment of Child and Adolescent Overweight and Obesity. Pediatrics 2007;120;S254