Μια εξαιρετική αναφορά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πληροφόρησης για τα τρόφιμα ( EuFIC) στις ειδικές ομάδες λιπαρών οξέων και τον καίριο ρόλο τους στην αύξηση και την ανάπτυξη κατά τη βρεφική ηλικία.

Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο του EuFIC.

Τα λίπη είναι απαραίτητα συστατικά του μητρικού γάλακτος. Προμηθεύουν το βρέφος με ενέργεια και είναι απαραίτητα για την αύξηση και την ανάπτυξη. Μερικά λιπαρά οξέα, συστατικά-κλειδιά του διαιτητικού λίπους, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού, ακόμα και αν υπάρχουν σε πολύ μικρές ποσότητες. Τα λιπίδια αυτά δηλώνονται στην τρέχουσα επισήμανση των βρεφικών γαλάτων ως LCP’s (μακράς αλύσου πολυακόρεστα λιπαρά οξέα).

Μητρικό γάλα

Το μητρικό γάλα θεωρείται διατροφικά το απόλυτο πρότυπο για τη σίτιση του βρέφους στην πρώιμη ζωή και έχει σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Το λίπος παρέχει περίπου το μισό της συνολικής ενέργειας του μητρικού γάλακτος.1 Τα «κατά συνθήκη απαραίτητα» θρεπτικά συστατικά μπορεί να καταστούν απαραίτητα υπό ορισμένες συνθήκες ανάπτυξης ή νόσου. Τα κυριότερα από αυτά που είναι παρόντα στο μητρικό γάλα είναι το εικοσιδυοεξενοϊκό οξύ (DHA) και το αραχιδονικό οξύ (ΑΑ), και τα δυο απαραίτητα δομικά συστατικά του ανθρώπινου σώματος.1 Οι συγκεντρώσεις των DHA και AA στο μητρικό γάλα είναι περίπου 0,3% και 0,5% (των συνολικών λιπιδίων), αντιστοίχως.2 Ενώ η συγκέντρωση του DHA στο μητρικό γάλα μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τη δίαιτα της μητέρας (π.χ. ποσότητα ψαριού που καταναλώνει), η συγκέντρωση του ΑΑ επηρεάζεται λιγότερο από τη δίαιτα.3 Το ανθρώπινο γάλα περιέχει επίσης σημαντικά μακράς αλύσου λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται επίσης στο γάλα των θηλαστικών, όπως το βαξενικό οξύ (0,4%) και το νευρονικό οξύ (0,05%).4,5

Ο ρόλος τους στην αύξηση και την ανάπτυξη

Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι το διαιτητικό DHA παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος, εξαιτίας της μειωμένης ικανότητας του οργανισμού να το παράγει. Το DHA ενσωματώνεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στη φαιά και λευκή ουσία του εγκεφάλου και στα ραβδία και κονία του αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού κατά την αύξηση, ειδικά κατά την τελευταία περίοδο της εγκυμοσύνης και τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής, συνεπώς είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική εγκεφαλική ανάπτυξη.1,3,6,7 Προσφάτως, επιτράπηκαν στην Ευρώπη ορισμένοι ισχυρισμοί υγείας σχετικοί με το DHA, συμπεριλαμβανομένων της ανάπτυξης του εγκεφάλου και του ματιού στα βρέφη.8 Τα στοιχεία για τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις (πέρα από τη βρεφική ηλικία) του DHA στη γνωσιακή ανάπτυξη παραμένουν ασαφή.1 Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια έλλειψη μελετών με μακροχρόνιο σχεδιασμό σχετικά με συγκεκριμένες πτυχές της γνωσιακής και συμπεριφορικής λειτουργίας καθώς και στην πολυπλοκότητα και τη δυσκολία να εκτιμηθεί η νευροανάπτυξη στα παιδιά.1,9

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) συμβουλεύει τις έγκυες και θηλάζουσες μητέρες να καταναλώνουν επιπλέον 100-200 mg DHA την ημέρα, επιπρόσθετα από τις 2 μερίδες θαλασσινών (ψάρι και οστρακόδερμα) ανά εβδομάδα.10,11 Τα τρόφιμα (π.χ. ψωμί, σάλτσες, προϊόντα κρέατος, αβγά) ή τα συμπληρώματα μπορεί να είναι εμπλουτισμένα με ω-3 λιπαρά οξέα.10 Η σύσταση για τα βρέφη 6-24 μηνών είναι 100 mg DHA την ημέρα και για τα παιδιά 2-18 ετών 250 mg DHA ημερησίως.12

Το ΑΑ είναι επίσης ένα σημαντικό δομικό συστατικό του εγκεφάλου, του νευρικού ιστού, της εσωτερικής επένδυσης των αιμοφόρων αγγείων, της καρδιάς, του ήπατος, των νεφρών, του πλακούντα και βασικά των πιο σημαντικών οργάνων.1,3 Το AA συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο των εμβρύων ειδικά στην πρώιμη φάση της εγκυμοσύνης.1,6 Tα μεταβολικά παράγωγα του ΑΑ ελέγχουν τη ροή αίματος, την προσκόλληση των αιμοπεταλίων (όταν τα αιμοπετάλια στο αίμα προσκολλώνται σε ένα τραυματισμένο αιμοφόρο αγγείο), τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και την αναπαραγωγή. Πράγματι, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχουν δηλώσει ότι «μικρή αμφιβολία μπορεί να υπάρχει σχετικά με την αναγκαιότητα των DHA και ΑΑ για τον εγκέφαλο».13 Ενώ μια πρόσφατη άποψη της EFSA αναφέρει ότι είναι ακόμα ασαφές εάν η διαιτητική πρόσληψη του ΑΑ είναι κριτικής σημασίας σε σύγκριση με αυτή του DHA.1,3

Το βαξενικό οξύ, ένα τρανς λιπαρό οξύ που βρίσκεται φυσικά στο μητρικό γάλα, έχει φανεί σημαντικό, μαζί με άλλα μακράς αλύσου λιπαρά οξέα όπως το DHA, στην πρόληψη της εμφάνισης αλλεργιών στα μικρά παιδιά.4 Παρομοίως, το νευρονικό οξύ, παρόν σε συγκεντρώσεις περίπου 0,05% (των συνολικών λιπιδίων), ενσωματώνεται στο αναπτυσσόμενο κεντρικό νευρικό σύστημα, κυρίως από τη μέση της κύησης, μέχρι το τέλος του δεύτερου χρόνου μετά τη γέννηση.5

Γάλατα βρεφικής και νηπιακής ηλικίας

Με το πέρασμα των ετών, μεγάλη προσπάθεια έχει επικεντρωθεί στο να προσομοιάσουν τα βρεφικά γάλατα στο μητρικό γάλα. Ενώ ο αποκλειστικός θηλασμός είναι η προτιμότερη εκλογή για τα βρέφη κατά τους 6 πρώτους μήνες της ζωής, αυτό δεν αποτελεί πάντα μια επιλογή, οπότε χρειάζεται τότε να βασιστεί κανείς στα βρεφικά γάλατα. Ως εκ τούτου, μια πρόσφατη άποψη της EFSA προτείνει ότι το DHA θα πρέπει να προστεθεί στα γάλατα βρεφικής και νηπιακής ηλικίας (που μπορεί να δίνονται ως συμπληρωματική σίτιση), και ότι στα μη θηλάζοντα βρέφη θα πρέπει να δίνονται παρόμοιες ποσότητες DHA με αυτές για τα θηλάζοντα.1 Η άποψη αυτή της EFSA θεώρησε μη απαραίτητη την προσθήκη του ΑΑ στα βρεφικά γάλατα.1 Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις συστάσεις του Κώδικα Τροφίμων (Codex Alimentarius) (διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα), όπου αποτυπώνεται ότι εάν προστεθεί DHA στα βρεφικά γάλατα, το περιεχόμενο σε ΑΑ θα πρέπει να φτάνει τουλάχιστον την ίδια συγκέντρωση με το DHA.14 Η απαίτηση σε ΑΑ και DHA για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και για την υγεία έχει οριστεί από τους FAO/WHO σε 0,2-0,3% της ενέργειας ή 0,4-0,6% των λιπαρών οξέων, για τα βρεφικά γάλατα ηλικίας 0-6 μηνών.13 Περισσότερη έρευνα χρειάζεται σε αυτόν τον τομέα, ώστε να ελεγχθούν τα βρεφικά γάλατα χωρίς πρόσθετο ΑΑ ως προς την καταλληλότητα και την ασφάλειά τους.15

Ενώ είναι αναγκαία έρευνα περαιτέρω για να διαλευκάνει τη σχέση μεταξύ διαιτητικής πρόσληψης των κατά συνθήκη απαραίτητων λιπαρών οξέων και της νευρολογικής ανάπτυξης, είναι σαφές ότι αυτά τα λιπαρά οξέα παίζουν στον ανθρώπινο οργανισμό ρόλο καίριας σημασίας.

Αναφορές:

1. European Food Safety Authority (2014). Scientific Opinion on the essential composition of infant and follow-on formulae. EFSA Journal 12(7):3760.
2. Brenna JT et al. (2007). Docosahexaenoic and arachidonic acid concentrations in human breast milk worldwide. American Journal of Clinical Nutrition 85:1457-1464.
3. Lauritzen L et al. (2014). Dietary arachidonic acid in perinatal nutrition: a commentary. Pediatric Research. doi: 10.1038/pr.2014.166.
4. Thijs C1 et al. (2011). Fatty acids in breast milk and development of atopic eczema and allergic sensitisation in infancy. Allergy 66(1):58-67.
5. Sala-Vila A et al. (2004). The source of long-chain PUFA in formula supplements does not affect the fatty acid composition of plasma lipids in full-term infants. Journal of Nutrition 134(4):868-873.
6. Kuipers RS et al. (2011). Intrauterine, postpartum and adult relationships between arachidonic acid (AA) and docosahexaenoic acid (DHA). Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids 85:245-252.
7. Ryan AS et al. (2013). Role of Fatty Acids in the Neurological Development of Children (Chapter 26). In Watson RR et al. (ed.) Nutrition in Infancy: Volume 2 Nutrition and Health. New York, US: Springer Science.
8. European Commission website, EU Register of nutrition and health claims made of foods.
9. Hoffman DR et al. (2009). Toward optimizing of vision and cognition in term infants by dietary docosahexaenoic acid ad arachidonic acid supplementation: a review of roandomized controlled trials. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 81:151-158.
10. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2012). Scientific Opinion on the Tolerable Upper Intake Level of eicosapentaenoic acid (EPA), docosahexaenoic acid (DHA) and docosapentaenoic acid (DPA). EFSA Journal 10(7):2815.
11. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2014). Scientific Opinion on health benefits of seafood (fish and shellfish) consumption in relation to health risks associated with exposure to methylmercury. EFSA Journal 12(7):3761.
12. European Food Safety Authority (2014). Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related to DHA and contribution to normal brain development pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 12(10):3840.
13. FAO/WHO (2010). Fats and Fatty Acids in Human Nutrition, Report of an expert consultation. Food and Nutrition Paper no 91. Rome: FAO. ISSN 0254-4725.
14. CODEX Alimentarius (2011). Standard for infant formula and formulas for special medical purposes intended for infants. Codex Stan 72 – 1981.
15. Koletzko B1 et al. (2015).Should Infant Formula Provide Both Omega-3 DHA and Omega-6 Arachidonic Acid? Annals of Nutrition and Metabolism 66(2-3):137-138.Πηγή: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC)Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC) είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που παρέχει πληροφορίες βασισμένες σε επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια & την ποιότητα τροφίμων και την υγεία & τη διατροφή στα μέσα ενημέρωσης, τους επαγγελματίες υγείας και διατροφής, τους εκπαιδευτικούς και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να καταλάβουν οι καταναλωτές.