Οι κύριοι διατροφικοί στόχοι των ατόμων με Χρόνια Νεφρική Νόσο περιλαμβάνουν:
- Την επιβράδυνση του ρυθμού της νεφρικής ανεπάρκειας
- Την μείωση της ουραιμικής τοξικότητας και των μεταβολικών διαταραχών της νεφρικής ανεπάρκειας
- Την ελάττωση της πρωτεϊνουρίας
- Τη διατήρηση μιας καλής διατροφικής κατάστασης
- Τη μείωση των δευτεροπαθών επιπλοκών συμπεριλαμβανομένου καρδιαγγειακών και οστικών παθήσεων και των διαταραχών στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Οι διατροφικές απαιτήσεις μεταξύ των ασθενών διαφοροποιούνται βάση σταδίου της νόσου και των επιμέρους επιπλοκών.
Είναι γνωστό πως η υποθρεψία έχει μη επιθυμητές επιδράσεις στην πρόγνωση της νόσου. Από την άλλη, ο ρόλος της υπερσίτισης είναι υπό διερεύνηση γιατί μπορεί η παχυσαρκία να θεωρείται παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση χρόνιας νεφρικής νόσου, αλλά όσοι ασθενείς ήδη πάσχουν και είναι παχύσαρκοι έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο.
Οι χορτοφαγικές δίαιτες
Για δεκαετίες, οι χορτοφαγικές δίαιτες δε θεωρούνται κατάλληλες για τη νεφρική νόσο˙ μιας και η περιεκτικότητα τους σε πρωτεΐνη είναι χαμηλή και παράλληλα είναι πλούσια σε κάλιο και φώσφορο.
Ωστόσο αν σχεδιαστεί καταλλήλως μπορεί να αποδεχτεί αρκετά βοηθητική, αφού:
- Προστατεύει το ενδοθήλιο
- Βοηθά στο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης
- Μειώνει την πρωτεϊνουρία
- Προστατεύει έναντι των επιπλοκών
- Επηρεάζει θετικά τον εντερικό μικροβιόκοσμο
- Βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
Βέβαια δεν παύει να έχει μειονεκτήματα όπως τη μειωμένη περιεκτικότητα της σε: Ω – 3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ψευδάργυρο, σίδηρο και βιταμίνη Β12.
Χορτοφαγική δίαιτα και Χρόνια Νεφρική Νόσο
- Πρωτεϊνο – Ενεργειακή κατάσταση
Ο πρωτεϊνο – ενεργειακός υποσιτισμός είναι ένας αρκετά ισχυρός προβλεπτικός δείκτης των μη επιθυμητών εκβάσεων, με τη συχνότητα εμφάνισης του να ξεπερνά και το 50% σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην ποσότητα της πρωτεΐνης προκειμένου να αποφευχθεί τόσο η δυσθρεψία όσο και η υπερσίτιση, με τις συστάσεις να προτείνουν ημερησίως περίπου 0,8g/ Kg σωματικού βάρους. Από την άλλη, ο θερμιδικός περιορισμός συστήνεται μόνο στην περίπτωση των υπέρβαρων ή παχύσαρκων ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο.
- Αντίκτυπο στο ρυθμό σπειραματικής διήθησης
Έχει φανεί πως η μετάβαση από μια μεικτής προέλευσης σε πρωτεΐνη δίαιτα που κυμαίνεται περίπου στα 1 – 1,3g/ Kg σωματικού βάρους/ ημέρα σε μια χορτοφαγική που κυμαίνεται περίπου στα 0,7g/ Kg σωματικού βάρους/ ημέρα συνδέεται με σημαντικά μειωμένο ρυθμό σπειραματικής διήθησης και πρωτεινουρίας.
- Αντίκτυπο στα επίπεδα φωσφόρου
Σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο, οι διαταραχές στο μεταβολισμό των μετάλλων είναι συχνές. Ως συνέπεια, αντισταθμιστικά προκαλείται δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός με σκοπό να αυξηθεί η απέκκριση του φωσφόρου και να διατηρηθεί η ισορροπία του, διότι η υπερφωσφαταιμία είναι ανεξάρτητος παράγοντας θνησιμότητας σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς και σε ασθενείς στα στάδια 3 και 4 με χρόνια νεφρική νόσο.
Εξαιτίας όλων των παραπάνω, συνίσταται ο περιορισμός της πρόσληψης του από τους ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο. Βέβαια στα πλαίσια μιας δυτικού τύπου διατροφής ο φώσφορος κατέχει υψηλή θέση, αφού πολύ καλή πηγή του είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα και οι πηγές πρωτεΐνης όπως επίσης προστίθεται ως συντηρητικό σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης είναι πλουσιότερες πηγές φωσφόρου εν συγκρίσει με τις ζωικές, ωστόσο αλλάζει η βιοδιαθεσιμότητα τους. Ο φώσφορος από τις φυτικές πρωτεΐνες είναι περίπου 30 – 50 % βιοδιαθέσιμος, ενώ από τις ζωικές εκτιμάται περίπου στο 70 – 80 %. Αυτό ερμηνεύεται από την παρουσία του φυτικού οξέος που συνδέεται με το φώσφορο, αποτρέποντας την απορρόφηση του και παράλληλα καταδεικνύει πως η κατανάλωση τροφίμων βασισμένων σε προϊόντα ολικής αλέσεως σχετίζεται με μειωμένα επίπεδα απορρόφησης φωσφόρου σε σχέση με τις δίαιτες που βασίζονται στο κρέας ή την καζεΐνη.
- Αντίκτυπο στην ινσουλινοαντίσταση
Η ινσουλινοαντίσταση είναι μια συχνή διαταραχή στους ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο και θεωρείται ανεξάρτητος προγνωστικός δείκτης της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Επίσης, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθογέννεση του πρωτεϊνο – ενεργειακού υποσιτισμού.
Μελέτες δείχνουν πως οι χορτοφάγοι είναι περισσότερο ινσουλινοευαίσθητοι από εκείνους που καταναλώνουν και κρέας και πως το βαθμό ινσουλινοευαισθησίας επηρεάζει η περίοδος που ακολουθεί το χορτοφαγικό πρότυπο. Συνεπώς, έχουν παρατηρηθεί πως με μια τέτοιου διατροφή βελτιώνεται η ινσουλινοευαισθησία και μειώνονται τα επίπεδα ινσουλίνης νηστείας στο αίμα, τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και της ενδογενούς παραγωγής γλυκόζης.
- Αντίκτυπο στη μεταβολική οξέωση
Η μεταβολική οξέωση είναι μια συχνή επιπλοκή που παρατηρείται σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο, η οποία ενεργοποιεί ενδοκρινικές, μεταβολικές και μυοσκελετικές διαταραχές. Αυτή κατάσταση επιδεινώνεται από την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος.
Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει φανεί πως μειώνει το όξινο φορτίο και παράλληλα μειώνει τη πρωτεϊνουρία και την αρτηριακή πίεση σε σταδίου 2 νεφροπαθείς.
- Καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου
Οι συγκεντρώσεις των προϊόντων γλυκοζυλιώσης και των φλεγμονοδών κυτοκινών είναι συχνά αυξημένες στους ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο. Οι χορτοφαγικές διατροφές όχι μόνο είναι πλούσιες σε αντι – φλεγμονώδη συστατικά, αλλά έχουν επίσης αυξημένη ικανότητα να εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες. Η πληθώρα των θρεπτικών συστατικών τους που παρέχουν τις θετικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα κάνει εφικτό τον καθορισμό των συστατικών εκείνων που είναι υπεύθυνα για τις καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες αυτών των διαιτών.
- Η ασφάλεια των χορτοφαγικών διαιτών
Μια χορτοφαγική διατροφή μπορεί να θεωρηθεί ασφαλή επιλογή για μια έγκυο ασθενή με χρόνια νεφρική νόσο, εξαιτίας του ότι η εγκυμοσύνη από μόνη της είναι μια κατάσταση που επάγει την υπερδιήθηση, οι δίαιτες με περιορισμένη ποσότητα πρωτεΐνης μπορούν να αποδεχτούν πολύ επιβοηθητικές σε αυτό το γκρουπ ασθενών.
Ακόμα οι χορτοφαγικές δίαιτες που είναι ενισχυμένες με μια συμπληρωματική δίαιτα πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη φαίνεται να είναι ασφαλής για τους ασθενείς που βρίσκονται πριν το στάδιο της αιμοκάθαρσης, δεδομένου ότι δεν είχε αρνητικές επιπτώσεις στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες εκβάσεις των ασθενών, ακόμα και εκείνων που βρίσκονταν σε θεραπεία αντικατάστασης νεφρού.
Συμπερασματικά
Φαίνεται πως μια χορτοφαγική διατροφή μπορεί να θεωρηθεί επαρκής σε θρεπτική αξία και να προάγει αρκετά οφέλη για την υγεία τόσο σε καρδιαγγειακό επίπεδο όσο και στη διόρθωση των επιπλοκών που συνοδεύουν τη χρόνια νεφρική νόσο. Παράλληλα, είναι πλούσια και αντιοξειδωτικά και μπορεί να παρασύρει όσους την ακολουθούν να υιοθετήσουν και άλλες συμπεριφορές υγείας όπως το να εισάγουν την άσκηση στην καθημερινότητα τους˙ ωστόσο θα πρέπει να σχεδιαστεί καταλλήλως προκειμένου να καλύπτει τις ανάγκες σε πρωτεΐνη των ασθενών.
Πηγές:
- Anna Gluba-Brzózka et. al., Vegetarian Diet in Chronic Kidney Disease—A Friend or Foe, Nutrients. 2017 Apr 10;9(4). pii: E374.
Γράφει για το NutriNews.gr η Μαρία Μεντζέλου, Πτυχιούχος Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τηλ. 6984515475, email: maria.mentzelou@hotmail.com