Χαρά Σκουλαρίκη, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc.

Διαφέρουμε μεταξύ μας. Έχουμε διαφορετικά ύψη, βάρος, σχήμα και διάπλαση σώματος. Η ζυγαριά θα μας δείξει το βάρος μας και αν τελικά χάσαμε εκείνα τα, ας πούμε, 4 κιλά. Φτάνει όμως αυτό;

Συνήθως αξιολογούμε το σωματικό βάρος σύμφωνα με το σωματικό ύψος και ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.) , ένας απλός μαθηματικός τύπος: βάρος/(ύψος)². Ένα εύρος τιμών Δ.Μ.Σ. μεταξύ 18,5-24,9kg/m ² αξιολογείται ως φυσιολογικό ενώ χαμηλότερο του 18,4 ως λιπόβαρες, υψηλότερο του 25kg/m ² ως υπέρβαρο και παχύσαρκο για τιμές υψηλότερες του 29,9kg/m ².

Η παρουσία υπερβαρότητας έχει συνδεθεί με ποικίλα νοσήματα, μεταβολικά ή ψυχολογικά.

Και εφόσον το ύψος από μια ηλικία κι έπειτα παύει να αλλάζει, για να βελτιώσουμε τον Δ.Μ.Σ. στρεφόμαστε στο βάρος, στη μάζα σώματος. Δεν είναι μόνο η αυξημένη σωματική μάζα στο υπέρβαρο ή παχύσαρκο άτομο αλλά κατά κύριο λόγο το αυξημένο σωματικό λίπος που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα υγείας.

Ανατομικά και για πρακτικούς λόγους, το σώμα μπορεί να χωριστεί σε δύο συστατικά: την άλιπη μάζα σώματος και το σωματικό λίπος.

Η σύσταση του σώματος σε λιπώδη και άλιπη μάζα σχετίζεται άμεσα με τη μεταβολική και λειτουργική κατάσταση του οργανισμού και φυσικά με την υγεία. Η σωματική σύσταση τροποποιείται από διάφορους παράγοντες και ερεθίσματα όπως η γήρανση, κάποια νόσος αλλά κατά βάση τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα.

Ένα άτομο δραστήριο με μια ισορροπημένη διατροφή σε θρεπτικά συστατικά έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να έχει μια σύσταση σώματος χαμηλή σε λιπώδη ιστό και υψηλή σε άλιπη μάζα σώματος. Δηλαδή, είναι πιο πιθανό να έχει υψηλότερη μυική μάζα και σωματικό νερό σε σχέση με ένα άλλο άτομο που ακολουθεί καθιστική ζωή και έχει άστατη διατροφή.

Λιπώδης ιστός

Η λιπώδης μάζα σώματος είναι όλα τα λιπίδια που εμπεριέχονται στο σώμα, είτε στον λιπώδη ιστό ή σε άλλους ιστούς του σώματος, όπως ενδομυικά, κυτταρικά κα.

Ο λιπώδης ιστός, είναι ένα σημαντικό τμήμα του σώματος με ενδοκρινή λειτουργία. Στο λιπώδη ιστό αποθηκεύεται με τη μορφή τριγλυκεριδίων η περίσσεια της προσλαμβανόμενης ενέργειας. Μπορούμε να διαχωρίσουμε το σωματικό λίπος επίσης αναλόγως πού εντοπίζεται :

• Το υποδόριο λίπος, δηλαδή ο λιπώδης ιστός που είναι αποθηκευμένος κάτω από το δέρμα
• Το σπλαχνικό λίπος, δηλαδή ο λιπώδης ιστός στα ζωτικά όργανα και βρίσκεται μέσα και γύρω από τα όργανα στη θωρακική και κοιλιακή κοιλότητα

Υπάρχει μία ποσότητα που έχει καταγραφεί ως απαραίτητο λίπος για τη βιωσιμότητα ενός οργανσιμού και χαρακτηρίζει την ελάχιστη ποσότητα λίπους. Στις γυναίκες περιλαμβάνει και το ειδικό για το φύλο λίπος.

Άλιπη μάζα σώματος

Ως άλιπη μάζα σώματος ορίζουμε τα μέρη εκείνα που δεν περιβάλλονται και δεν αποτελούνται από λιπώδεις ιστούς, και αυτά είναι τα κόκαλα, οι μυείς, οι ιστοί, τα όργανα και το αίμα.

Από την σωματική άλιπη μάζα έχει ενδιαφέρον η αξιολόγηση του μυικού ιστού (μυική μάζα) και του σωματικού νερού.

Η μάζα μυών είναι το πιο ενεργό μεταβολικά σύστημα του σώματος. Η αυξημένη μυική μάζα ευνοεί ένα πιο ενεργό μεταβολισμό, δηλαδή την ημερήσια καύση μεγαλύτερου ποσού θερμίδων, ενώ ισχύει και το αντίστροφο, δηλαδή η χαμηλή μυική μάζα σώματος χαρακτηρίζεται από χαμηλότερο μεταβολισμό, γεγονός που παρατηρείται έπειτα από επαναλαμβανόμενες δίαιτες αδυνατίσματος ή/και σ εάτομα που δεν είναι σωματικά δραστήρια.

Ποσοστό νερού και βαθμός ενυδάτωσης

Με την ανάλυση σύστασης σώματος μπορεί, επίσης, να αξιολογηθεί και ένα άλλο, πολύ βασικό, χαρακτηριστικό: το σωματικό νερό. Το νερό σώματος προσδιορίζει το βαθμός ενυδάτωσης του σώματος. Ένα υψηλό ποσοστό ενυδάτωσης ευνοεί την καρδιαγγειακή λειτουργία και είναι σημαντικό για καλούς δείκτες υγείας.

Ποιές είναι οι πρϋποθέσεις για την αξιολόγηση της σύστασης σώματος

Η ανάλυση σύσταση σώματος είναι μια γρήγορη και απλή διαδικασία. Για να υποβληθεί ένα άτομο σε αυτή τη μέτρηση θα πρέπει:

• 4 ώρες πριν την μέτρηση να έχει προηγηθεί νηστεία, να μην έχει καταναλωθεί τροφή και καφές.
• 8 ώρες πριν τη μέτρηση να μην έχει καταναλωθεί αλκοόλ
• 12 ώρες πριν τη μέτρηση να μην έχει προηγηθεί προπόνηση
• Οι γυναίκες να βρίσκονται τουλάχιστον 5 ημέρες μακριά (πριν και μετά) από τις ημέρες έμμηνου ρύσεως

Η μέτρηση σύστασης σώματος έχει μεγάλη βαρύτητα για την αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης μας καθώς μπορούν να εντοπιστούν χαρακτηριστικά που μπορούν να βελτιωθούν και έτσι να ευνοηθεί η ποιότητα ζωής μας. Ο στοχευμένος διατροφικός σχεδιασμός και η συστηματική φυσική δραστηριότητα είναι μια πετυχημένη συνταγή.

Χαρά Σκουλαρίκη

Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc.