Η επιλογή τροφίμων, όπως οποιαδήποτε σύνθετη ανθρώπινη συμπεριφορά, επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ο βασικός λόγος για την κατανάλωση τροφίμων είναι φυσικά το αίσθημα της πείνας και ο κορεσμός, αλλά η επιλογή των τροφίμων δεν καθορίζεται μόνο από τις φυσιολογικές ή διατροφικές μας ανάγκες. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των τροφίμων μας είναι:
- οι οργανοληπτικές ιδιότητες των τροφίμων, όπως η γεύση, η οσμή ή η εμφάνιση
- κοινωνικοί, συναισθηματικοί και γνωσιακοί παράγοντες, όπως αρέσκειες και δυσαρέσκειες, η γνώση και οι στάσεις για τη δίαιτα και την υγεία, η συνήθεια ή το κοινωνικό πλαίσιο όταν τρώμε, Οι προσωπικές αξίες, οι εμπειρίες ζωής, όπως η οικογενειακή κατάσταση, ή οι δεξιότητες (π.χ. μαγείρεμα), οι πεποιθήσεις ενός ατόμου (π.χ. για
θέματα όπως τα οργανικά και τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα), και οι αντιλήψεις, όπως τα αντιλαμβανόμενα εμπόδια για την κατανάλωση μιας υγιεινής δίαιτας μπορεί για ορισμένα άτομα να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί παράγοντες για την επιλογή τροφίμων. - πολιτιστικοί, θρησκευτικοί και οικονομικοί παράγοντες μπορεί επίσης να περιορίζουν την επιλογή μας. Το μορφωτικό επίπεδο, η εθνικότητα, η διαθεσιμότητα, η θέση στο ράφι των καταστημάτων ή οι τιμές των προϊόντων διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην επιλογή τροφίμων.
Το πλήθος των προαναφερθέντων παραγόντων δείχνει εμφανώς ότι η «υγιεινή διατροφή», που αποτελεί τον στόχο των εκστρατειών της δημόσιας υγείας, είναι μόνο ένας από εύρος συντελεστών που σχετίζονται με την επιλογή τροφίμων.
(Δείτε εδώ: Η γευστική ευαισθησία διαφέρει σε παχύσαρκα και νορμοβαρή παιδιά)
Η στάση απέναντι στα τρόφιμα & η πρόθεση για αλλαγή
Η Πανευρωπαϊκή Έρευνα για τη στάση των Καταναλωτών απέναντι στα Τρόφιμα, τη Διατροφή και την Υγεία (3) διαπίστωσε ότι οι πέντε πρώτοι παράγοντες που επιδρούν στην επιλογή τροφίμων σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη είναι: η «ποιότητα/φρεσκάδα» των τροφίμων (74%), η «τιμή» (43%), η «γεύση» (38%), η «προσπάθεια για υγιεινή διατροφή» (32%), καθώς επίσης και «οι επιλογές τροφίμων των άλλων μελών της οικογένειάς μας» (29%). Αυτοί είναι οι μέσοι όροι των ποσοστών που προέκυψαν από την ομαδοποίηση όλων των αποτελεσμάτων των ευρωπαϊκών κρατών-μελών, τα οποία διέφεραν σημαντικά από χώρα σε χώρα.
Οι γυναίκες, τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και τα άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικά τα θέματα υγείας. Οι άνδρες επέλεξαν «τη γεύση» και «τη συνήθεια» ως τους κύριους καθοριστικούς παράγοντες της επιλογής τροφίμων. Η «τιμή» φάνηκε να αποτελεί σημαντικότερη παράμετρο στην επιλογή τροφίμων για τους ανέργους και τους συνταξιούχους.
Στην ίδια έρευνα, το 80% των ερωτηθέντων περιέγραψε την υγιεινή διατροφή (που ορίζεται ως η ισορροπία και η ποικιλία στα τρόφιμα) με τέτοιο τρόπο που φάνηκε ότι τα μηνύματα διατροφής ασκούν κάποιο βαθμό επίδρασης στους καταναλωτές. Αυτό απεικονίζεται στη μερική βελτίωση των διαιτητικών τάσεων. Εντούτοις, η κατανόηση των διατροφικών πληροφοριών δεν οδήγησε απαραιτήτως σε δράση. Για να αλλάξει πραγματικά η προσωπική συμπεριφορά του κάθε καταναλωτή πρέπει να υπάρχει ισχυρή θέληση. Το ποσοστό των Ευρωπαίων που έχουν αντιληφθεί την ανάγκη για αλλαγή των διαιτητικών τους συνηθειών είναι ακόμα χαμηλό, με το 71% να θεωρεί ότι η δίαιτα τους είναι ήδη επαρκώς υγιεινή. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει την αρχική τοποθέτηση ,ότι η διατροφή και το υγιεινό φαγητό δεν θεωρούνται ότι σχετίζονται ιδιαίτερα με την επιλογή τροφίμων.
Περίληψη
Η επιλογή των τροφίμων δεν βασίζεται μόνο στις προσωπικές προτιμήσεις των καταναλωτών, αλλά περιορίζεται από κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες. Συνεπώς, για την πρόκληση διαιτητικής αλλαγής σε ομάδες με διαφορετικές προτεραιότητες απαιτείται η υιοθέτηση διαφορετικής στρατηγικής Αυτό αποτελεί πρόκληση για τους επιστήμονες υγείας.
Βιβλιογραφικές αναφορές
1. Cox, D.N., Anderson, A.S., Lean, M.E.J. & Mela, D.J. 1998. UK consumer attitudes, beliefs and barriers to increasing fruit and vegetable consumption. Public Health Nutr., 1(1): 61-68.
2. De Irala-Estevez J, Groth M, Johansson L, Oltersdorf U, Prattala R & Martinez-Gonzalez MA (2000) A systematic review of socioeconomic differences in food habits in Europe: consumption of fruit and vegetables. European Journal of Clinical Nutrition 54: 706-714.
3. Kearney M, Gibney MJ, Martinez JA, de Almeida MDV, Friebe D, Zunft HJF, Widhalm K & Kearney JM (1997) Perceived need to alter eating habits among representative samples of adults from all member states of the European Union. European Journal of Clinical Nutrition 51: S30-5.
4. Lennernas M, Fjellstrom C, Becker W, Giachetti I, Schmitt A, Remaut de Winter AM & Kearney M (1997) Influences on food choice perceived to be important by nationally-representative samples of adults in the European Union. European Journal of Clinical Nutrition 51: S8-S15.
5. Margetts BM, Martinez JA, Saba A, Holm L & Kearney M (1997) Definitions of ‘healthy’ eating: a pan-EU survey of consumer attitudes to food, nutrition and health. European Journal of Clinical Nutrition 51: S23-S29.
Πηγή: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC)
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC) είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που παρέχει πληροφορίες βασισμένες σε επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια & την ποιότητα τροφίμων και την υγεία & τη διατροφή στα μέσα ενημέρωσης, τους επαγγελματίες υγείας και διατροφής, τους εκπαιδευτικούς και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να καταλάβουν οι καταναλωτές.